De eenzaamheid maakt een scan van je herinneringen. Die komen een voor een voor je geestesoog, vaak uitvergroot en enigszins verwrongen. Het zijn vooral de herinneringen aan negatieve ervaringen uit je verleden die je de das kunnen omdoen, omdat ze droefheid veroorzaken en ontmoedigend werken. Ze slopen je kracht. Doordat je deze herinneringen met niemand kunt delen, ben je verplicht ze zelf te relativeren, anders hangen ze als loden gewichten aan je enkels en trekken ze je meedogenloos neerwaarts. Ze kunnen veranderen in mistbanken die je alle zicht op een (betere) toekomst ontnemen. En dan heeft de melancholie vrij spel, die van je herinnering een spookachtig landschap maakt. Je zou voor minder aan de drank raken!

De natuur biedt mij vaak soelaas. Het groeien van planten de vier seizoenen rond, de schoonheid van bloemen en vlinders, van landschappen en luchten – dat alles neemt me mee in een elan dat mijn eigen besognes overstijgt en tot bescheidener proporties terugbrengt. Natuurlijk doet ook het arsenaal bijbelse beelden en woorden, dat in de dagelijkse liturgie voorbijkomt, zijn werk. Het trekt mijn geest aan alle kanten open en injecteert me met nieuwe ideeën en horizonten. Noemt men de Schrift niet die andere kosmos? Vooral de psalmen, die ik nu in het Frans zing, dagen me uit de eigen gevoelens en gedachten los te laten en me te laten meevoeren – soms tot vervoerens toe – in de beweging die de psalm op gang brengt. Eerlijkheidshalve moet ik bekennen dat er ook dagen zijn dat geen enkel psalmvers me ook maar een beetje beroert. Op die momenten schakel ik over op automatische piloot. Haast gevoelloos werk ik dan het mezelf opgelegde programma psalmen en bijbelteksten af. Als kluizenaar moet je jezelf een discipline opleggen, anders glijd je af naar chaos. Het officie heet niet voor niets ‘opus’ Dei, een werk als een ander maar met een stip van prioriteit.